نقد و بررسی کتاب گیلگمش

حماسه‌ «گیلگمش» ، کهن‌ ترین اثر ادبی مکتوب بشری ، روایتی سومری – اکدی است که قدمتی حدود ۴۰۰۰ ساله دارد و داستان پادشاه اوروک ، گیلگمش ، را روایت می‌ کند که در جستجوی جاودانگی است . ترجمه‌ داوود منشی‌ زاده از این اثر ، که در سال ۱۳۳۳ منتشر شد ، یکی از اولین تلاش‌ ها برای معرفی این حماسه به مخاطبان فارسی‌ زبان بود . در ادامه ، به نقد و بررسی این ترجمه می‌ پردازیم :

نقاط قوت

۱. معرفی حماسه به مخاطب ایرانی : منشی‌ زاده با ترجمه‌ این اثر ، نقش مهمی در شناساندن یکی از مهم‌ ترین آثار ادبی باستانی به خوانندگان ایرانی ایفا کرد . این ترجمه برای اولین بار در سال ۱۳۳۳ توسط انتشارات فرهنگ سومکا منتشر شد و راه را برای آشنایی با ادبیات بین‌ النهرین هموار کرد .

۲. نثر شاعرانه : منشی‌ زاده با بهره‌ گیری از زبانی شاعرانه و تصاویر ادبی ، تلاش کرده تا حس و حال حماسی و اسطوره‌ ای متن را حفظ کند . این ویژگی برای خوانندگانی که به ادبیات کلاسیک علاقه‌ مندند ، جذاب است .

۳. ساختار وفادار به متن اصلی : این ترجمه بر اساس نسخه‌ آلمانی گئورگ بورکهارت انجام شده و شامل ۱۲ لوح است که داستان کامل گیلگمش ، از ظلم او به مردم اوروک ، خلق انکیدو ، دوستی آن‌ ها ، ماجراهای مشترک شان و جستجوی جاودانگی را در بر می‌ گیرد .

نقاط ضعف

۱. منبع غیر علمی ترجمه : منشی‌ زاده برای ترجمه به نسخه‌ گئورگ بورکهارت (۱۹۱۶) تکیه کرده که به دلیل آزادی بیش از حد و عدم رعایت امانت علمی ، مورد انتقاد است . بورکهارت ، که نه آشور شناس بود و نه شاعر ، بخش‌ های آسیب‌ دیده‌ متن را با تخیلات خود پر کرده و از استانداردهای علمی فاصله گرفته است . این موضوع باعث شده که ترجمه‌ منشی‌زاده از نظر دقت و وفاداری به متن اصلی ضعیف باشد .

۲. مقایسه با ترجمه‌ شاملو : در مقایسه با ترجمه‌ احمد شاملو (۱۳۴۰ و ۱۳۷۹) ، که از منبعی فرانسوی معتبر تر استفاده کرده و شاعرانگی بیشتری دارد ، ترجمه‌ منشی‌ زاده کمتر مورد توجه قرار گرفته است . شاملو با تکیه بر متنی علمی‌ تر ، توانسته شاعرانگی و عمق فلسفی حماسه را بهتر منتقل کند .

مضامین و اهمیت اثر

حماسه‌ گیلگمش به موضوعات عمیقی چون مرگ ، دوستی ، و جستجوی معنای زندگی می‌ پردازد . داستان دوستی گیلگمش و انکیدو ، و تلاش بی‌ فرجام گیلگمش برای جاودانگی ، همچنان برای خوانندگان مدرن جذاب است . این اثر به دلیل درون‌ مایه‌ های انسانی و جهانی‌ اش ، از زمان و مکان فراتر می‌ رود و حتی با جهان‌ بینی امروزی همخوانی دارد . پیام نهایی حماسه ، تأکید بر لذت بردن از زندگی و به جا گذاشتن میراثی معنادار به جای آرزوی جاودانگی ، برای خوانندگان امروزی نیز الهام‌ بخش است .

جمع‌ بندی

ترجمه‌ داوود منشی‌ زاده از گیلگمش ، با وجود اهمیت تاریخی‌ اش در معرفی این حماسه به مخاطبان ایرانی ، از نظر علمی و دقت در انتقال متن اصلی کاستی‌ هایی دارد . این ترجمه برای خوانندگان عمومی که به دنبال تجربه‌ ای شاعرانه و آشنایی اولیه با این اثر هستند ، مناسب است ، اما برای پژوهشگران یا کسانی که به دنبال نسخه‌ ای دقیق‌ تر و کامل‌ ترند ، ترجمه‌ های دیگر ، مانند نسخه‌ شاملو ، ممکن است گزینه‌ بهتری باشد . اگر به ادبیات باستانی و حماسه‌ های تاریخی علاقه‌ مندید ، این کتاب همچنان ارزش مطالعه دارد .